Δυσπρόσιτο όνειρο για ιδιόκτητη στέγη

Ωστόσο, από τη θεωρητική διακήρυξη μέχρι την πρακτική εφαρμογή, το χάσμα αποδείχθηκε μεγαλύτερο απ’ ό,τι αναμενόταν. Αντί για μια πραγματική λύση, η εμπειρία πολλών δικαιούχων μοιάζει περισσότερο με έναν μαραθώνιο εμποδίων, όπου η ελπίδα συχνά συναντά την απογοήτευση.

Από την πρώτη φάση κιόλας, κατέστη φανερό πως οι κανονιστικές πτυχές και οι περιορισμοί του προγράμματος δεν συνάδουν με τις πραγματικές συνθήκες της αγοράς ακινήτων, ενώ οι υψηλές προσδοκίες αντικαταστάθηκαν γρήγορα από μια σκληρή πραγματικότητα γεμάτη ασάφειες, καθυστερήσεις και αδιέξοδα.

Αντί για ευκαιρία, αδιέξοδο

Ενώ ο βασικός σκοπός ήταν να δοθεί ώθηση στη νέα γενιά να αποκτήσει δική της κατοικία, στην πράξη το πρόγραμμα αποκαλύπτει πληθώρα διαρθρωτικών προβλημάτων. Οι ενδιαφερόμενοι συναντούν μια σειρά από σοβαρά εμπόδια, που όχι μόνο καθυστερούν αλλά ενίοτε και εκμηδενίζουν την πιθανότητα επιτυχούς υλοποίησης του σχεδίου. Μεταξύ των βασικών ζητημάτων που έχουν καταγραφεί:

– Οι περισσότερες διαθέσιμες κατοικίες είναι παλαιές κατασκευές, συχνά σε υποβαθμισμένες περιοχές, απαιτώντας υψηλό κόστος ανακαίνισης, πέρα από την τιμή αγοράς.
– Η ΔΥΠΑ, αρμόδια για τη διαχείριση και την εποπτεία του προγράμματος, εμφανίζει ελλιπή ανταπόκριση σε ελέγχους, αφήνοντας περιθώρια για ασάφειες και καθυστερήσεις στην αξιολόγηση αιτήσεων.
– Οι τιμές ακινήτων παρουσίασαν αναπάντεχη άνοδο μετά την εξαγγελία του προγράμματος, γεγονός που πολλοί αποδίδουν στην ίδια την ύπαρξη του προγράμματος, ως καταλύτη για κερδοσκοπικές πρακτικές.
– Οι τράπεζες, αν και κρίσιμος κρίκος στην αλυσίδα, αντιμετωπίζουν τις αιτήσεις με χρονοβόρες διαδικασίες και αυστηρά κριτήρια, μετατρέποντας το δάνειο από βοήθημα σε εμπόδιο.

Ανισορροπία προσφοράς και ζήτησης

Ένας από τους πλέον περιοριστικούς όρους του προγράμματος είναι η χρονική απαίτηση για τα ακίνητα: να έχουν κατασκευαστεί πριν το 2007. Αυτή η προϋπόθεση περιορίζει δραματικά το φάσμα επιλογών, αφήνοντας εκτός τις σύγχρονες κατοικίες που ανταποκρίνονται στις ενεργειακές και λειτουργικές ανάγκες του σήμερα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Αγίου Πνεύματος: Είναι αργία ή όχι; Πως θα πληρωθείτε

Την ίδια στιγμή, η προσφορά νέων κατοικιών παραμένει μικρή και με εξαιρετικά υψηλό κόστος, ενώ τα ακίνητα που πληρούν τα κριτήρια του προγράμματος εντοπίζονται κυρίως σε μη προνομιακές περιοχές, πολλές φορές χωρίς βασικές υποδομές ή σε στάθμη που απαιτεί εκτεταμένες παρεμβάσεις. Παράλληλα, η ζήτηση για στέγαση από νέους ανθρώπους αυξάνεται συνεχώς, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα εκρηκτικό μείγμα: ελλιπής προσφορά σε συνδυασμό με μεγάλη ανάγκη.

Αυτό οδηγεί σε μια δυσεπίλυτη εξίσωση για τους ενδιαφερομένους, που, παρότι πληρούν τα εισοδηματικά και άλλα κριτήρια, αδυνατούν να βρουν κάποιο ακίνητο που να πληροί και τις λειτουργικές και τις γεωγραφικές προδιαγραφές τους. Η «βοήθεια» παραμένει θεωρητική.

Ανάγκη για βαθιές μεταρρυθμίσεις

Προκειμένου το «Σπίτι μου 2» να επιτύχει τον σκοπό του και να αναγεννηθεί ως πραγματικό εργαλείο κοινωνικής πολιτικής, απαιτούνται βαθιές και στοχευμένες παρεμβάσεις. Ειδικοί του χώρου έχουν ήδη διατυπώσει προτάσεις που εστιάζουν στη βελτίωση τόσο των δομών όσο και του περιεχομένου του προγράμματος:

– Η αξιοποίηση των περίπου 900.000 ανενεργών κατοικιών πανελλαδικά, που σήμερα μένουν αδιάθετες, θα μπορούσε να αυξήσει την προσφορά κατοικιών χαμηλότερου κόστους.
– Παροχή ισχυρών κινήτρων για τη δημιουργία νέων, ενεργειακά αποδοτικών κατοικιών, προσαρμοσμένων στις ανάγκες της σύγχρονης ζωής.
– Αναδιάρθρωση των τραπεζικών διαδικασιών, με στόχο την ταχύτερη και πιο ευέλικτη εκταμίευση δανείων.
– Αναθεώρηση των αυστηρών προϋποθέσεων για τα επιλέξιμα ακίνητα, με πιο ρεαλιστική προσέγγιση ως προς την ποιότητα και το έτος κατασκευής.

Σχεδιαστικό κενό και στρατηγική σύγχυση

Όπως ανέφερε και η κτηματομεσίτρια Άννα Μωκάκου, σε δημόσια παρέμβασή της, ένα από τα βασικά προβλήματα του προγράμματος εντοπίζεται στον τρόπο που έχει δομηθεί: φαίνεται να έχει σχεδιαστεί με κύριο γνώμονα την ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων παλαιών κατοικιών, και όχι την ουσιαστική υποστήριξη των νέων στην αναζήτηση στέγης.

Αυτή η στρατηγική επιλογή, όμως, δημιουργεί ένα τεράστιο αντικίνητρο: οι νέοι δεσμεύονται με μακροχρόνια δάνεια για κατοικίες που μπορεί σύντομα να χάσουν την εμπορική τους αξία ή να χρειάζονται νέες, πολυδάπανες παρεμβάσεις. Αντί να χτίζεται μια ασφαλής προοπτική, πολλοί καταλήγουν να εγκλωβίζονται σε έναν οικονομικό φαύλο κύκλο.

Η ίδια επισημαίνει πως η εμμονή στο έτος 2007 ως χρονικό όριο για τις επιλέξιμες κατοικίες δεν υπηρετεί τον στόχο της στήριξης των νέων, αλλά τελικά τον υπονομεύει. Αντί για μέσο κοινωνικής ένταξης και ανακούφισης, το πρόγραμμα εξελίσσεται σε παγίδα που ενισχύει τη στεγαστική ανασφάλεια.